Η διαθεσιμότητα των τροφίμων
Οι τάσεις της μόδας
Κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες
Μορφωτικό επίπεδο
Διατροφικές τάσεις ανάλογα με θέματα υγείας
Διαβάστε επίσης:
Η ελληνική διατροφή την περίοδο της οικονομικής κρίσης
Στην ιστορία της εξέλιξης της διατροφής διακρίνονται τρεις μεγάλοι σταθμοί, που επηρέασαν καθοριστικά την ανθρώπινη διατροφή:
Η ανακάλυψη και χρήση της φωτιάς
Η εξημέρωση και συστηματική παραγωγή φυτικών και ζωικών ειδών
Η βιομηχανική επανάσταση
Ανάλογα με την γεωγραφική θέση και την διαθεσιμότητα της πρώτης ύλης καθορίστηκαν οι συνήθεις και η στάση ζωής του εκάστοτε πληθυσμού απέναντι στο φαγητό.
Διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα
Για τους αρχαίους Έλληνες τα γεύματα της ημέρας ήταν τρία: ο ακρατισμός (κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε κρασί (άκρατος), συνοδευόμενο από σύκα ή ελιές), το άριστον (μεσημεριανό) και το δείπνο. Σε αυτά μπορεί κάποιες φορές να υπήρχε ένα επιπλέον ελαφρύ γεύμα (εσπέρισμα) αργά το απόγευμα. Τέλος το αριστόδειπνον ήταν ένα κανονικό γεύμα που μπορούσε να σερβιριστεί αργά το απόγευμα στη θέση του δείπνου. Στην ελληνική αρχαιότητα εκτός από το καθημερινό δείπνο (βραδινό γεύμα) υπήρχε και το δειπνούμενο γεύμα με φίλους ή γνωστούς που ονομάζονταν «συμπόσιο» που σήμερα λέγεται συνεστίαση. Τα κύρια γεωργικά προϊόντα της αρχαίας Ελλάδας ήταν το κριθάρι, το σιτάρι, το κρασί, το λάδι και οι ελιές. Οι Αθηναίοι ήταν οι διασημότεροι για την ολιγοφαγία τους, γι’ αυτό βγήκε και η έκφραση «αττικηρώς ζην». Γενικά οι αρχαίοι ήταν λιτοδίαιτοι, γι’ αυτό και είχαν αυτοχριστεί «μικροτράπεζοι» και «φυλλοτρώγες».
Η διατροφή τον 19ο και 20ο αιώνα
Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται από σημαντική ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Συγχρόνως η εκμηχάνιση της γεωργίας, η δημιουργία νέων βελτιωμένων ποικιλιών φυτών και φυλών ζώων και η εξέλιξη του κλάδου της βιομηχανίας των τροφίμων, συνετέλεσαν στην αναβάθμιση της ποιότητας, της ποσότητας και της ποικιλίας των αγαθών που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για τη διατροφή του. Στην αρχή του 20ου αιώνα, η επιστήμη της διατροφής ξεκίνησε δειλά δειλά να υφίσταται με γρήγορη ανάπτυξη στην πάροδο των χρόνων.
Πολλές συναρπαστικές και σημαντικές πρόοδοι στην γνώση της διατροφής έγιναν μεταξύ 1910 και 1960, ιδιαίτερα η ανακάλυψη ειδικών θρεπτικών συστατικών κι η βιοχημική τους σχέση με την ανθρώπινη υγεία. Η δημιουργία των περιβόητων «Λειτουργικών Τροφίμων» αλλά και η ανακάλυψη των Υπερτροφών των προγόνων μας ανήκουν σε αυτή την εποχή. Σ’ αυτή την περίοδο, οι επιστήμονες μάθανε ότι χωρίς βιταμίνη C, οι άνθρωποι πάθαιναν σκορβούτο. Χωρίς βιταμίνη Α, νυκταλωπία. Ελλείψεις σε βιταμίνη D, οδηγούν σε ραχίτιδες στα παιδιά, ελλείψεις σε θειαμίνη σε μπέρι μπέρι, ελλείψεις σε νιασίνη σε πελλάγρα, κι ελλείψεις σε ασβέστιο σε ελλιπή ανάπτυξη των οστών στα παιδιά και σε οστεοπόρωση σε μεγαλύτερη ηλικία. Ελλείψεις σε σίδηρο οδηγούν σε αναιμία, ελλείψεις σε ιώδιο οδηγούν σε βρογχοκήλη, κι ελλείψεις σε ψευδάργυρο σε ατελή ανάπτυξη των παιδιών. Αυτές οι συνθήκες είναι πλέον γνωστές στην επιστήμη της διατροφής σήμερα, κι έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η διατροφή επηρεάζει άμεσα και ποικιλοτρόπως την υγεία.
Στο πλαίσιο της μελέτης των διατροφικών συνηθειών του ανθρώπου η ελληνική διατροφή ιχνηλατείται όλο και πιο βαθιά στον χρόνο, στις μαρτυρίες που έρχονται στο φως τα τελευταία χρόνια με τις ανασκαφικές έρευνες σε όλον τον ελληνικό χώρο. Οι ελληνιστικοί χρόνοι με την εξάπλωση του Ελληνισμού στην Ανατολή θα φέρουν αλλαγές και στον τομέα της μαγειρικής και των προϊόντων, ενώ θα εμπλουτισθεί το μεσογειακό διαιτολόγιο με νέες γεύσεις.
Σε μια κοινωνία όπως είναι η παραδοσιακή αγροτική κοινωνία πριν από το 1960, με περιορισμένες οικονομικές σχέσεις, η κατανάλωση αγαθών περιορίζεται κυρίως στην αυτάρκεια και στην ανταλλαγή. Ελάχιστα επηρεάζεται από το εμπόριο και τα διακινούμενα εμπορικά είδη. Αυτό συμβαίνει σε επαρκή κλίμακα στα αστικά κέντρα ή σε περιοχές οι οποίες διαθέτουν εβδομαδιαίες ή ετήσιες αγορές (εμποροπανηγύρεις - παζάρια). Η παραγωγή στην περίπτωση των αγροτικών οικισμών αποτελεί τον κορμό των διατροφικών συνηθειών του πληθυσμού. Οι εδαφολογικές συνθήκες και το κλίμα εξάλλου έχουν άμεση επίδραση όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και στο διαιτολόγιο του ανθρώπου, επειδή οι απαιτήσεις του οργανισμού διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή.
Διατροφή και Υγεία
Το θέμα της διατροφής είναι άμεσα συνδεδεμένο με την υγεία και τη νοσηρότητα του πληθυσμού και ιδιαίτερα του νεανικού, όταν μάλιστα μετέχει στην παραγωγή. Η ανεπαρκής και πολλές φορές ακατάλληλη τροφή καταβάλλει τον οργανισμό και τον οδηγεί σε νοσηρές καταστάσεις. Οπως τονίζουν ειδικοί διαιτολόγοι, οι οποίοι ασχολήθηκαν κυρίως κατά τις δεκαετίες 1930-1960 με το θέμα της επάρκειας ή ανεπάρκειας διατροφής του ελληνικού πληθυσμού, οι Ελληνες εκδηλώνουν εξαιρετικά μεγάλη συντηρητικότητα στα θέματα της διατροφής, η οποία μάλιστα φθάνει στα όρια της αντιδραστικότητας. Το 1944 ο Σωκρ. Καλογερέας υπογραμμίζει την έλλειψη αρμόδιας κρατικής υπηρεσίας, «Εθνικής Επιτροπής Διατροφής», η οποία να ασχολείται με τα ζητήματα διατροφής του λαού, κα υπογραμμίζει ότι η απόδοση του έλληνα εργάτη είναι μειωμένη εξαιτίας και της ελλιπούς διατροφής.Μάλιστα η επίδραση της διατροφής δεν είναι μόνο άμεση για την απόδοση της εργασίας αλλά και έμμεση λόγω ασθενειών που κυρίως οφείλονται στην κακή διατροφή. Η βρογχίτιδα, η φυματίωση, οι ασθένειες των φτωχών, όπως συνηθίζονταν να λέγονται, έχουν άμεση σχέση με τη διατροφή. Τεράστια εξάλλου για τη χώρα μας ήταν η επίδραση της ελονοσίας, η οποία επίσης συνδέεται και με τον υποσιτισμό.Γενικά, τουλάχιστον ως το 1970, η διατροφή των αγροτών είναι μονότονη και ελαττωματική, φτωχή σε λευκώματα, άλατα και βιταμίνες. Επίσης υφίσταται περιοδικές μεταβολές ανάλογα με την παραγωγή. Η χειρότερη διατροφή παρατηρείται την άνοιξη, λίγο πριν από τη συγκομιδή, όταν εξαντλούνται τα αποθέματα. Ακολουθεί μικρή περίοδος αφθονίας μετά τη συγκομιδή και κατόπιν ακολουθεί μακρά περίοδος υποσιτισμού.
Μεσογειακή Διατροφή
Μέσα από πληθώρα επιστημονικών μελετών, η Μεσογειακή Δίαιτα χαρακτηρίζεται ως η καλύτερη διατροφή παγκοσμίως και ιδιαίτερα η Παραδοσιακή Ελληνική Δίαιτα είναι αυτή που …’παίρνει’ τα εύσημα. Η ελληνική παραδοσιακή διατροφή αποτελεί έκφραση της ιστορίας και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Χαρακτηρίζεται από:
Υψηλή κατανάλωση προϊόντων φυτικής προέλευσης, όπως: φρούτα και λαχανικά, χόρτα , όσπρια, μη επεξεργασμένα δημητριακά, συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού.
Μέτρια προς υψηλή κατανάλωση ψαριού και θαλασσινών, ανάλογα με την απόσταση από τη θάλασσα.
Μέτρια προς χαμηλή κατανάλωση: Γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, Πουλερικών και Αυγών
Χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων του (π.χ., αλλαντικών).
Χρήση ελαιόλαδου, το οποίο κατέχει κεντρική θέση στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή και αποτελεί την πρωταρχική πηγή προστιθέμενου ελαίου.Μέτρια καθημερινή κατανάλωση κρασιού μαζί με τα γεύματα.
Επιπλέον, η τακτική σωματική δραστηριότητα αποτελεί παραδοσιακά αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου ζωής των Ελλήνων. Η ελληνική παραδοσιακή διατροφή σχετίζεται με ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία, οι οποίες φαίνεται ότι δεν οφείλονται στις ιδιότητες των μεμονωμένων της χαρακτηριστικών (των τροφίμων), αλλά στη συνολική τήρηση του προτύπου. Η τήρηση όλων των χαρακτηριστικών της έχει βρεθεί ότι προλαμβάνει από χρόνια νοσήματα, όπως τα καρδιαγγειακά, ο σακχαρώδης διαβήτης και ο καρκίνος, ενώ έχει συσχετιστεί με αύξηση του προσδόκιμου ζωής και με μακροζωία.
Χαρακτηριστικό της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής αποτελεί και η νηστεία, όπως αυτή καθορίζεται από την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Νεότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η τήρηση των κανόνων της νηστείας (αποφυγή κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών) στις περιόδους που προβλέπονται (συνολικά 180-200 ημέρες τον χρόνο), έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία, καθώς συμβάλλει στη μείωση της χοληστερόλης του αίματος (κακή χοληστερόλη - LDL) και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας.
Διατροφή Σήμερα
Στις μέρες μας, ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει απομακρύνει σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού από το παραδοσιακό πρότυπο της ελληνικής διατροφής, το οποίο έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από γρήγορες έτοιμες επιλογές φαγητού και καθιστικό τρόπο ζωής. Δεδομένων των ευεργετικών επιδράσεων της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής στη διατήρηση και προαγωγή της υγείας και της συμβατότητάς της με τις διατροφικές συνήθειες και την παράδοση των Ελλήνων, είναι αναγκαία η προστασία και η επανένταξή της στην καθημερινότητά μας.
Το Μέλλον της Διατροφής
Καθώς η επιστήμη της διατροφής εξελίσσεται, καταναλωτές κι επιστήμονες μπορεί να ξέρουν τη σπουδαιότητα των «παραδοσιακών» βιταμινών και ιχνοστοιχείων στη μάχη ενάντια στις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο και της Μεσογειακής διατροφής ως πλήρη διατροφή, που δεν έχει σαν αποτέλεσμα διατροφικές ελλείψεις, αλλά την καλή υγεία. Ωστόσο, ένα καινούργιο κίνημα παίρνει θέση στην περιοχή της διατροφής και αυτός είναι ο καινούργιος τρόπος σκέψης, η «δεύτερη Χρυσή Εποχή της Διατροφής» που θέλει να περιλάβουμε στη διατροφή μας την πλατιά περιοχή φυτικών συστατικών που λέγονται φυτοχημικά τα οποία είναι χημικά συστατικά των φυτών (φαρμακευτικά φυτά – βότανα).ι τελευταίες έρευνες στα φυτοχημικά υπόσχονται πολλά και σύμφωνα με τους επιστήμονες που τα μελετάνε, αυτά τα συστατικά των φυτών μπορούν να υποστηρίξουν την υγεία μας με περισσότερους τρόπους που μπορούμε να φανταστούμε, από το να καθυστερήσουν την διαδικασία γήρανσης και να δυναμώσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα ενάντια στις αρρώστιες, μέχρι και να αντιστρέψουν χρόνιες καταστάσεις, όπως καρκίνο και καρδιόπαθειας.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί διεθνώς το ενδιαφέρον για τις εθνικές λεγόμενες τροφές και η σχετική βιβλιογραφία, επιστημονική και ερασιτεχνική, παρουσιάζεται ογκώδης. Διεθνώς ενδιαφέρει η διατροφή από άποψη υγείας κατά περιοχές και η αξιοποίησή της από πλευράς τουριστικής. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα το ενδιαφέρον έχει στραφεί κυρίως στη συγκέντρωση υλικού για βασικά προϊόντα και παρασκευάσματα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στη σύγχρονη κουζίνα και στην προβολή των τοπικών ειδών διατροφής, τα οποία υπογραμμίζουν την ιδιαιτερότητα των τοπικών διατροφικών κωδίκων: κρητική κουζίνα, πολίτικη κουζίνα, ποντιακή κουζίνα κτλ. Επίσης μπορούν να προβληθούν είδη διατροφής που υπογραμμίζουν την ιδιαιτερότητα των λατρευτικών συνηθειών σε σχέση με τη διατροφή: νηστίσιμα, πασχαλινά, χριστουγεννιάτικα κτλ.
Οσον αφορά την παρουσία ή την εξαφάνιση-εγκατάλειψη διατροφικών συνηθειών ισχύει ό,τι ακριβώς θεωρητικά και για όλα τα πολιτιστικά αγαθά: Η επιβίωση, το άμεσο πέρασμα από το παρελθόν στο παρόν, έγινε για τα είδη που θεωρούνται βασικά, όπως το ψωμί, το λάδι, τα ζυμαρικά, τα τυροκομικά προϊόντα, ήρεμα. Αλλωστε η επιβίωση αυτή έχει άμεση σχέση με τη συνέχεια της ζωής ενός λαού και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά τα στοιχεία που συμπαρασύρουν οι διαρκώς τροποποιούμενες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οι σταθερές συντεταγμένες ενός κατά το μάλλον ή ήττον σταθερού ακόμη οικολογικού περιβάλλοντος.
Τα στοιχεία που την καθορίζουν
Τα στοιχεία που συμπαρέσυραν κατά την ιστορική τους πορεία παράγοντες οικονομικοί, κοινωνικοί, τεχνολογικοί κτλ. είναι οι μεταβλητές που αδρανούν ή ενεργοποιούνται ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες (ευημερία, πείνα, πόλεμοι), χωρίς να πρόκειται στις περιπτώσεις αυτές για αναβίωση συγκεκριμένων συνηθειών.
Μέσω της διαδικασίας της διατροφής, ο άνθρωπος επιβιώνει, κοινωνικοποιείται, διατηρεί μία καλή υγεία, εκφράζεται ψυχολογικά, βρίσκει έναν τρόπο έκφρασης και νιώθει ποικίλα συναισθήματα με ψυχολογικές και σωματικές επιρροές.
Είναι αναμενόμενοι οι γρήγοροι ρυθμοί της εποχής μας να επηρεάζουν και τον τρόπο που τρώμε. Ακόμη η οικονομική κατάσταση και η πανδημία επηρεάζουν τις διατροφικές μας επιλογές και κατεπέκταση την υγεία μας. Ιδιαίτερα μετά από 2 χρόνια πανδημίας λόγω Covid, δυστυχώς έχουν αυξηθεί τα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων ανθρώπων στην χώρα μας. Κρίνεται περισσότερο από ποτέ σημαντική η υιοθέτηση σωστής διατροφής, βασισμένη στην παραδοσιακή Μεσογειακή δίαιτα ώστε να βελτιωθούν οι δείκτες σωματικής αλλά και ψυχικής υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνικός Διατροφικός Οδηγός, Ελληνική Παραδοσιακή Διατροφή, Ινστιτούτο προληπτικής και Περιβαλλοντικής Εργασιακής Ιατρικής, http://www.diatrofikoiodigoi.gr/?Page=katanalosi-trofimon
John J. B. et al, Diet Quality—The Greeks Had It Right!, Nutrients. 2016 Oct; 8(10): 636. Published online 2016 Oct 14. doi: 10.3390/nu8100636
Why the Greek Diet is One of the Healthiest in the World, Greece is Health, https://www.greece-is.com/why-the-greek-diet-is-one-of-the-healthiest-in-the-world/ published Jan2019
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΚΚΑΛΗ 
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Η Αναστασία Κόκκαλη είναι Κλινικός – Διαιτολόγος. Η πολύχρονη εμπειρία της συνδυαστικά με την αγάπη της για το επάγγελμα του διαιτολόγου την καθιστούν αποτελεσματική και φυσικά υπεύθυνη στην διαχείριση καταστάσεων που χρήζουν διατροφική καθοδήγηση. Από την αρχή της επαγγελματικής της σταδιοδρομίας έως και σήμερα παρακολουθεί προσωπικά και απόλυτα εξατομικευμένα τον κάθε άνθρωπο που την επισκέπτεται στο προσωπικό της διαιτολογικό γραφείο στη Θεσσαλονίκη, το οποίο είναι εξοπλισμένο με σύγχρονα μηχανήματα. Σκοπός της είναι η σωστή διατροφή να αποτελεί έναν νέο τρόπο ζωής.
Πηγή: mednutrition.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου