Εθισμός στο διαδίκτυο και παιδιά

Εθισμός στο διαδίκτυο και παιδιά: Τα αίτια και ο ρόλος «κλειδί» των γονιών

Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα Ασφαλούς Πρόσβασης στο διαδίκτυο

της Ελευθερίας Σπυράκη

Ελευθερία Σπυράκη

Μιλώντας για εθισμό στο διαδίκτυο ο νους πηγαίνει σε διάφορες πτυχές του φαινομένου αυτού που πλέον σαν μάστιγα πλήττει ανθρώπους όλων των ηλικιών και πλέον μεγάλο αριθμό ανήλικων παιδιών.

Η χρησιμότητα του Διαδικτύου στο πλαίσιο της λογικής χρήσης δεν μπορεί να θεωρείται παρά ένα είδος εξυπηρέτησης χρηστικών αναγκών. Τί γίνεται όμως όταν ένα παιδί αντικαθιστά την πραγματική ζωή με την διαδικτυακή; Τι ωθεί ένα παιδί να βάζει στο πλάι τον ρεαλισμό στον βωμό του πλασματικού κόσμου που έχει "χτίσει" το διαδίκτυο;

Τα παραπάνω ερωτήματα και πολλά ακόμη ταλανίζουν τη σκέψη αρκετών γονιών που σήμερα βλέπουν τα παιδιά τους να καλύπτουν πάσης φύσεως ανάγκες μέσω του διαδικτύου οδηγώντας τα σε ένα είδος εθισμού. Ο όρος «εθισμός» στο διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα, εν τούτοις έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας on line  παιχνίδια και μιλώντας  σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης , ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς πρόσβασης στο Διαδίκτυο,  η οποία καθιερώθηκε  με πρωτοβουλία της Ευρωπαίας Επιτρόπου Βιβιάν Ρέντινγκ, το Newpost μέσω της σημαντικής βοήθειας του "Διάδρασις" και του Προέδρου του οργανισμού, Σταύρου Θεοδωρακόπουλου, αναλύει τα βαθύτερα αίτια του Διαδικτυακού εθισμού που παγιδεύει στα δίχτυα του ολοένα και περισσότερα παιδιά τη σήμερον ημέρα, δίνοντας ταυτόχρονα χρήσιμες συμβουλές στους γονείς για την αντιμετώπιση του ανησυχητικού φαινομένου.
Γονιδιακά αίτια και συμπεριφερισμός

Ο κ. Θεοδωρακόπουλος αναφέρει ότι το 90% αυτής της συμπεριφοράς του παιδιού οφείλεται σε γονιδιακά αίτια καθότι και ο γονιός ενδέχεται να έχει βιώσει ένα είδος εθισμού στο παρελθόν, κληρονομώντας η νέα γενιά αυτή την προδιάθεση. Την ίδια ώρα, ακόμη ένας πιθανός λόγος της "στροφής" των παιδιών στο Διαδίκτυο είναι η μη κάλυψη ποιοτικού χρόνου από τους γονείς οι οποίοι λόγω κρίσης απορροφούνται με άλλου είδους ασχολίες, παραμελώντας τα άθελα τους. Όπως ο ίδιος εξηγεί, το παιδί πέφτοντας πάνω σε ένα "τοίχος" που έχει δημιουργήσει ο γονιός, επιλέγει να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες μέσω του Διαδικτύου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της κατάστασης αυτής  είναι ότι σου δίνει τη δυνατότητα να προβάλλεις μια επιθυμητή και όχι την πραγματική εικόνα του εαυτού σου, χωρίς να έχεις περιορισμούς και συνέπειες, ενώ πίσω από αυτό μπορεί να υποβόσκουν άλλες ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία.

"Πλέον ένα παιδί δεν κοινωνικοποιείται όπως κάναμε εμείς, δεν έχει όρεξη να συζητήσει και να παίξει. Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει η έλλειψη γονεϊκού προτύπου αφού οι γονείς λείπουν αρκετές ώρες από το σπίτι ή ακόμη και εκείνες που βρίσκονται σε αυτό δεν ασχολούνται με το παιδί λόγω της άσχημης ψυχολογικής κατάστασης που έχει διαμορφώσει η κρίση γύρω μας η οποία δεν αφήνει αποθέματα ηρεμίας στο γονιό για να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο" επισημαίνει ο πρόεδρος του "Διανόσις" σημειώνοντας  ότι "σήμερα η no1 ασθένεια στον δυτικό κόσμο είναι ο καρκίνος ενώ το 2025 θα θεωρείται η κατάθλιψη, πράγμα που σημαίνει ότι όλες οι αγχώδεις διαταραχές παρουσιάζουν μια αλματώδη αύξηση".

Παράλληλα ο κ. Θεοδωρακόπουλος τονίζει ότι δεν ωφελεί η "δαιμονοποίηση" της τεχνολογίας καθότι  το διαδίκτυο και όλα τα νέα τεχνολογικά μέσα έχουν ένα σκοπό, την εξυπηρέτηση αναγκών όταν η χρήση τους δεν ξεπερνά τα όρια του λογικού, ωστόσο όπως χαρακτηριστικά αναφέρει "κάποτε εμείς σε νεαρότερη ηλικία έπρεπε  να μαθαίνουμε αγγλικά, έτσι και τα παιδιά σήμερα με τις υπάρχουσες συνθήκες υποχρεώνονται να μάθουν να χειρίζονται τους υπολογιστές".  Σύμφωνα με τον πρόεδρο του "Διάδρασις" σε αυτό που πρέπει να δώσουν περισσότερη έμφαση οι γονείς είναι ο χρόνος και το περιεχόμενο των όσων αναζητούν τα παιδιά τους στο ίντερνετ, με ορόσημο κυρίως το πόσες ώρες καταναλώνεται σε πλοήγηση στο διαδίκτυο.

Ο κ. Θεοδωρακόπουλος διευκρινίζει ότι ο εθισμός δεν περιορίζεται μόνο στη χρήση του ίντερνετ στον υπολογιστή , αλλά και σε χρήση άλλων ηλεκτρονικών μέσων όπως η τηλεόραση το τάμπλετ , τα κινητά, υπογραμμίζοντας ότι σε ηλικίες γύρω στα 12 η ενασχόληση με αυτά δεν πρέπει να ξεπερνά τις δυο ώρες, ενώ το ιδανικό θα ήταν η "πρώτη επαφή" με αυτά να μην έρθει πριν από το τέταρτο έτος.
Τα στάδια του εθισμού

Ο εθισμός στο διαδίκτυο εκδηλώνεται σταδιακά όπως πάσης φύσεως παρόμοια πάθηση, ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν προειδοποιητικές ενδείξεις τις οποίες θα πρέπει οι γονείς να παρατηρήσουν. Οι τρεις βασικές ενδείξεις σύμφωνα με τον κ. Θεοδωρακόπουλο είναι:

    έλλειψη ύπνου (υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του διαδικτύου τη νύχτα)
    η διατροφή (παράλειψη γευμάτων)
    Ενδυματολογικός κώδικας (ατημέλητη εμφάνιση) το οποίο είναι σημάδι κατάθλιψης

Σε ότι αφορά τις ηλικίες που παρατηρούνται περισσότερα κρούσματα εθισμού στα ηλεκτρονικά μέσα, ο ίδιος αναφέρει ότι πρόκειται για παιδιά από 11-12 ετών, αγόρια και κορίτσια.

"Δυστυχώς, αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς κοιτάζοντας την κατάσταση που επικρατεί γύρω μας είναι ότι και η ίδια η πολιτεία δεν βοηθά στην καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης  γεγονός που έχει αντίκτυπο στα παιδιά που σε αυτή την ηλικία βρίσκονται εκτεθειμένα σε κάθε λογής κίνδυνο, απορροφώντας λανθασμένα ερεθίσματα ακόμη και μέσα από το σχολείο.  Πέρα από κάποιες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, η Πολιτεία δεν είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να παρέχει τη σωστή στήριξη σε γονείς και παιδιά  προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτού του είδους τον εθισμό ο οποίος είναι εξίσου σημαντικός και επικίνδυνος όπως και οι υπόλοιποι τύποι" αναφέρει ο κ. Θεοδωρακόπουλος, σχολιάζοντας ότι ακόμη και στο σχολείο οι συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται το μάθημα της Πληροφορικής δεν είναι οι πλέον κατάλληλες λόγω έλλειψης του σχετικού εξοπλισμού.

Όπως εξηγεί ο κ. Θεοδωρακόπουλος, η συμβολή του σχολείου στο φαινόμενο του εθισμού σε ορισμένες περιπτώσεις είναι καθοριστικής σημασίας και αυτό οφείλεται στο τι μηνύματα θα περάσει στο παιδί. "Πολλά σχολεία δουλεύουν με διαφορετικό τρόπο και το διαπιστώνει κανείς κάνοντας μια σύγκριση μεταξύ δυο συνομήλικων παιδιών από διαφορετικά όμως σχολεία και αυτό γιατί οι απαιτήσεις και ο τρόπος διδασκαλίας του κάθε εκπαιδευτικού διαφέρει, πράγμα που άμα με ρωτάτε η Πολιτεία πρέπει να ρυθμίσει για να υπάρχει τουλάχιστον σε αυτό κοινή γραμμή και να μην μένουν περιθώρια σύγχυσης της ψυχοσύνθεσης των παιδιών με περιττές ιδέες και απόψεις".
Τα λάθη των γονιών

Συχνό πρόβλημα που εντοπίζεται από τη μεριά των γονέων είναι η έλλειψη ορίων στη μεταξύ τους σχέση με τα παιδιά "Δημιουργείται μια κατηγορία γονέων η λεγόμενη "γονείς του Σαββατοκύριακου" οι οποίοι λόγω του ότι τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας δεν έχουν αφιερώσει ποιοτικό χρόνο , εκείνες τις δυο ημέρες που θα περάσουν με τα παιδιά τους, λόγω τύψεων,  επιτρέπουν σε αυτά το οτιδήποτε ανοίγοντας έτσι τον δρόμο μιας ανεξέλεγκτης κατάστασης στην οποία περιλαμβάνεται και ο εθισμός στο διαδίκτυο".

"Το κλειδί είναι να υπάρχει μια ισορροπία στους γονείς είτε είναι χωρισμένοι είτε είναι μαζί. Το παιδί να μην διχαστεί από την άποψη που έχει ο κάθε γονιός, διαφορετικά διαμορφώνει στο παιδί σταδιακά μια χειριστική προσωπικότητα ενώ είναι εκτεθειμένο στην απόκτηση ψυχώσεων" συμπληρώνει ο πρόεδρος της "Διάδρασις".

Την ίδια ώρα, η Στέλλα Λεριώτη, μητέρα δυο αγοριών  περιγράφει στο Newpost τον δικό της καθημερινό "αγώνα" προκειμένου να αποφύγει τα "χειρότερα" όπως η ίδια λέει. "Όταν έχει δυο παιδιά σε τόσο τρυφερή ηλικία πάνω από όλα πρέπει να έχεις τα μάτια σου δεκατέσσερα γιατί ο κίνδυνος παραφιλάει, περιμένοντας το πρώτο σου λάθος." Η κ. Στέλλα παραδέχεται ότι ο μεγαλύτερος φόβος της όταν μπαίνουν τα παιδιά της στο Διαδίκτυο είναι οι παιδόφιλοι ενώ η ίδια προσπαθεί ο χρόνος παραμονής των γιων της στο ίντερνετ να μην ξεπερνά τη 1-1,5 ώρα. "Οι ηλεκτρονικές συσκευές όπως τα τάμπλετς δεν βρίσκονται εκτεθειμένες μέσα στο σπίτι, αλλά προτιμώ να τους τις δίνω εγώ και η χρήση τους να γίνεται ενώ είμαι μπροστά για να επιβλέπω".

"Προσπαθώ στο πρόγραμμα των παιδιών να υπάρχουν περισσότερες αθλητικές δραστηριότητες ενώ και εγώ όσο μπορώ συμμετέχω σε αυτές περνώντας χρόνο με αυτά , καθώς χρειάζεται ειδικότερα τώρα να υπάρχει επαφή με τα παιδιά" αναφέρει η κ. Λεριώτη προτρέποντας τους γονείς να προσέχουν τα  παιδιά τους "το παν είναι να υπάρχει έλεγχος και όριο" σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Χρήσιμες συμβουλές του "Διάδρασις" σε γονείς για ασφάλεια στο διαδίκτυο

Οι γονείς θα πρέπει να φροντίζουν για την εκπαίδευση και την ασφάλεια στο διαδίκτυο των παιδιών τους καθώς αυτό τα προστατεύει από τη σύναψη ακατάλληλων επαφών.

Αφιερώνουμε χρόνο στα παιδιά, εξερευνώντας μαζί και συμμετέχοντας στις δραστηριότητες τους στο Διαδίκτυο. Τα παιδιά θα πρέπει να μπορεί πολλά από αυτά που βλέπουν στο διαδίκτυο να μην είναι αληθινά . Να ξέρουν ότι μιλώντας με κάποιον μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν πάντα να γνωρίζουν ποιος είναι στην πραγματικότητα.

Πρέπει να μάθουμε τα παιδιά, ουδέποτε να μη δέχονται να συναντήσουν κάποιον που γνώρισαν μέσω του διαδικτύου και φυσικά να μη στέλνουν ούτε δικές τους, ούτε όμως οικογενειακές φωτογραφίες.

Οι γονείς να χρησιμοποιούν υπηρεσίες ή προγράμματα που τους δίνουν γονικό έλεγχο για το ποιες σελίδες επισκέπτονται τα παιδιά τους.

Χρειάζεται να μπαίνει ένα όριο στον χρόνο χρήσης που ένα παιδί αφιερώνει στο Διαδίκτυο.Οι γονείς καλό είναι να θυμούνται οι εμπειρίες των παιδιών στο ίντερνετ δεν τα προετοιμάζουν για τις πραγματικές διαπροσωπικές σχέσεις.

Προτιμότερο είναι ο υπολογιστής να βρίσκεται σε ανοιχτό χώρο και οχι στο υπνοδωμάτιο ούτως ώστε οι γονείς να επιβλέπουν τις δραστηριότητες του παιδιού.

Τα παιδιά να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο με την ίδια ευγένεια και καλούς τρόπους όπως και στην κανονική ζωή.  Εαν αντιληφθούν ότι κάποιος δεν τους συμπεριφέρεται σωστά ή δέχονται οποιασδήποτε μορφής επιθετική παρενόχληση, ενημερώνουν άμεσα την οικογένεια και τους δασκάλους.
Λίγα λόγια για το "Διάδρασις"

Είναι μια εθελοντική πρωτοβουλία μιας ομάδας νέων ανθρώπων για δράσεις και ενέργειες πρόληψης κατά του ηλεκτρονικού εθισμού. Οι αποδέκτες αυτών των προσπαθειών είναι κυρίως παιδιά και έφηβοι. Το μήνυμά του οργανισμού είναι ότι "σε μια εποχή που το διαδίκτυο έχει εισβάλει σε κάθε σπίτι και έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας, εμείς θέλουμε να επισημάνουμε τους κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύουν πίσω από κάθε κλικ….Το πιο σημαντικό είναι πως τα νέα παιδιά αλλά και εμείς χάνουμε κομμάτια του εαυτού μας στον παγκόσμιο ιστό περιορίζοντας τις προσωπικότητες μας σε προφίλ ιστοτόπων κοινωνικής δικτύωσης όπως είναι το facebook ή το twitter".